Jak sprawdzić decyzję emerytalną
Przyznanie emerytury to niewątpliwie ważne
wydarzenie w życiu osoby ubezpieczonej, która od lat pracowała i
opłacała składki na ubezpieczenia społeczne. Satysfakcja z długo
oczekiwanego przejścia na emeryturę nie może jednak uśpić naszej
czujności. Czasami bowiem, przed odłożeniem otrzymanej decyzji
emerytalnej, warto się jej dokładniej przyjrzeć. Gdyby bowiem
okazało się, że zawiera błędy, istnieje możliwość złożenia
odwołania. Po jego rozpatrzeniu przez ZUS lub sąd może się okazać,
że nasze świadczenie powinno być wyższe albo też przysługuje od
innej daty niż wskazana w decyzji organu rentowego.
Decyzje wydaje ZUS
Złożenie do ZUS-u wniosku o emeryturę wraz z
niezbędną dokumentacją kończy ten etap ubiegania się o świadczenie,
w którym główną rolę odgrywa sam wnioskodawca. Pozostaje już mu
wtedy tylko cierpliwie czekać na wydanie przez organ rentowy decyzji
emerytalnej.
Decyzję w sprawie ustalenia prawa do świadczenia
oraz jego wysokości organ ZUS jest zobowiązany wydać w ciągu 30 dni
od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej
wydania. Jeśli jednak złożona przez osobę zainteresowaną
dokumentacja nie jest wystarczająca do ustalenia prawa do
świadczenia oraz jego wysokości, organ ZUS może wyznaczyć dodatkowy
termin na jej uzupełnienie. W takiej sytuacji musi wydać decyzję
emerytalną w ciągu 30 dni od przedłożenia nowych dowodów lub od
końcowej daty tego dodatkowego terminu.
Co zawiera decyzja emerytalna?
Decyzja emerytalna składa się ze wstępu oraz
sześciu części podzielonych dodatkowo na punkty.
We wstępie decyzji (nagłówku) następuje wskazanie
właściwej jednostki ZUS wydającej decyzję, a także imienia, nazwiska
oraz adresu wnioskodawcy, daty wydania decyzji, znaku świadczenia
oraz podstawy prawnej jego przyznania.
WARTO WIEDZIEĆ
W przypadku złożenia
wniosku o emeryturę wraz z dowodami potwierdzającymi jedynie
przebieg ubezpieczenia (a więc bez dokumentów potwierdzających
wysokość osiąganych w tym czasie zarobków), ZUS wydaje decyzję
przyznającą świadczenie, ale w kwocie zaliczkowej, zbliżonej do
przewidywanej wysokości emerytury.
W
części pierwszej decyzji emerytalnej organ ZUS wskazuje m.in.
miesiąc, od którego przyznaje emeryturę, oraz informuje o ustaleniu
terminu płatności świadczenia.
GP RADZI
Na
odwrocie decyzji emerytalnej znajduje się rozbudowane pouczenie
oraz informacja. Warto się z nimi zapoznać, by dowiedzieć się
m.in. o warunkach złożenia odwołania od decyzji, sposobie dalszej
wypłaty świadczenia, przyczynach zawieszenia lub wstrzymania
wypłaty emerytury czy też o okolicznościach powodujących ustanie
prawa do świadczenia. Uważne przeczytanie tych informacji pozwoli
w przyszłości uniknąć nieporozumień i niepotrzebnych
rozczarowań.
W drugiej części decyzji następuje wskazanie
sposobu obliczenia podstawy wymiaru emerytury, wysokości wskaźnika
podstawy wymiaru, zastosowanej do obliczenia podstawy wymiaru kwoty
bazowej, wysokości obliczonej podstawy wymiaru świadczenia oraz
liczby lat składkowych i nieskładkowych, jakie zostały uwzględnione
przy ustalaniu wysokości emerytury.
W części trzeciej organ ZUS prezentuje m.in.
ostateczne obliczenie wysokości świadczenia.
Część czwarta – to wskazanie dodatków i zasiłków
przysługujących do emerytury, a część piąta – to informacja o
zwiększeniu lub zmniejszeniu świadczenia.
Wreszcie w ostatniej, szóstej części organ ZUS
informuje o ostatecznej kwocie świadczenia do wypłaty (po potrąceniu
zaliczki na podatek dochodowy).
Jak sprawdzić, od kiedy przysługuje
emerytura?
Jednym z najważniejszych elementów decyzji
emerytalnej, który warto sprawdzić, jest podanie przez ZUS daty
przyznania świadczenia.
To, od kiedy ZUS przyznaje emeryturę, uzależnione
jest od dwóch czynników: od daty spełnienia wszystkich wymaganych
warunków oraz od daty zgłoszenia wniosku o świadczenie. Zgodnie
bowiem z przepisami ustawy emerytalnej, prawo do emerytury powstaje
z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego
prawa. Wypłata świadczenia nie może jednak nastąpić wcześniej niż od
miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o emeryturę. Oznacza to,
że nie mogą kwestionować daty przyznania emerytury te osoby, które
zbytnio zwlekały ze złożeniem wniosku, podczas gdy spełniły już
jakiś czas temu ostatni z wymaganych warunków. W takiej sytuacji
bowiem ZUS słusznie przyzna im emeryturę dopiero od miesiąca, w
którym zgłosili odpowiedni wniosek. To samo dotyczy tych, którzy
nadto pospieszyli się z przedwczesnym jego zgłoszeniem, w sytuacji
gdy jeszcze nie spełniali wszystkich warunków do otrzymania
świadczenia. ZUS przyzna im emeryturę dopiero od daty spełnienia
ostatniego z warunków i będzie to decyzja jak najbardziej
prawidłowa.
PRZYKŁAD Stanisław K. w maju 2004 r.
ukończył 65 lat. Miał już wtedy wymagany do przyznania emerytury
okres ubezpieczenia. Zwlekał jednak ze złożeniem wniosku, gdyż
myślał, że ZUS i tak wypłaci mu wyrównanie za zaległy okres.
Wniosek o świadczenie złożył więc dopiero w lipcu 2004 r. ZUS
wydał decyzję, w której słusznie przyznał emeryturę dopiero od
miesiąca zgłoszenia wniosku. Takiej decyzji nie może więc
zainteresowany zakwestionować.
GP
RADZI
Przy sprawdzaniu decyzji emerytalnej należy porównać
datę zgłoszenia wniosku wskazaną przez ZUS w decyzji z datą, w
której faktycznie złożyliśmy wniosek do właściwej jednostki ZUS.
Warto przy tym pamiętać, że data zgłoszenia wniosku została
zdefiniowana w przepisach emerytalnych. Za taką datę uważa się
m.in. datę zgłoszenia wniosku na piśmie lub ustnie do protokołu w
organie rentowym, datę jego sporządzenia przez pracodawcę (innego
płatnika składek) czy też datę nadania wniosku w urzędzie
pocztowym.
W pierwszej części decyzji organ ZUS podaje też
wyznaczony termin płatności świadczenia. Może to być np. 5, 10, 15
czy 25 dzień miesiąca. Nie ma jednolitych reguł ustalania tego
terminu. Poszczególne jednostki ZUS przyjmują w tym zakresie albo
kryterium rodzaju świadczenia (np. inny termin płatności emerytury
dla nauczyciela, inny emerytury dla górnika, inny termin płatności
renty itd.) bądź też kryterium daty urodzenia wnioskodawcy (np.
osoba urodzona pod koniec miesiąca otrzymuje częstokroć świadczenie
25 dnia danego miesiąca).
WARTO WIEDZIEĆ
Termin płatności
emerytury może być w szczególnych okolicznościach zmieniony. Nie
jest to łatwe, ale w nadzwyczajnych sytuacjach ZUS może się
przychylić do odpowiednio umotywowanego
wniosku.
Podstawę wymiaru też warto sprawdzić
W drugiej części decyzji emerytalnej organ ZUS
informuje przede wszystkim o tym, z jakich lat przyjął zarobki do
ustalenia tzw. podstawy wymiaru emerytury. Przypomnijmy, że podstawa
wymiaru świadczenia w dużym stopniu odzwierciedla wysokość
wynagrodzeń osiągniętych na przestrzeni kariery zawodowej oraz ma
niemały wpływ na wielkość emerytury.
Wnioskodawca powinien we wniosku (przeznaczona jest
do tego oddzielna rubryka) dokonać wyboru lat, z których chce podać
zarobki do jej ustalenia. Ustawa emerytalna przewiduje w tym
zakresie dwie możliwości: wskazanie wynagrodzeń z 10 kolejnych lat
kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przed rokiem
zgłoszenia wniosku albo też z 20 dowolnie wybranych lat z całego
okresu podlegania ubezpieczeniu. Dopuszcza się też jednak, aby
wnioskodawca pozostawił wybór najkorzystniejszych lat kalendarzowych
do podstawy wymiaru emerytury organowi ZUS, wyrażając taką wolę w
składanym wniosku o świadczenie.
GP RADZI
Po
otrzymaniu decyzji emerytalnej należy sprawdzić, czy wariant
zastosowany ostatecznie przez organ rentowy jest zgodny z naszym
żądaniem. Można też, poprzez samodzielne porównanie wysokości
zarobków wskazanych w zaświadczeniu ZUS Rp-7 oraz przeciętnych
wynagrodzeń w latach wskazanych do podstawy wymiaru emerytury,
przekonać się, czy zastosowany przez ZUS wariant jest dla nas
rzeczywiście najkorzystniejszy. Kwoty przeciętnych rocznych
wynagrodzeń w poszczególnych latach wielokrotnie prezentowaliśmy
na naszych łamach. Można je także znaleźć na stronie internetowej
ZUS –
http://www.zus.pl/.
Czy wskaźnik został właściwie wyliczony?
W drugiej części decyzji emerytalnej ZUS informuje
też o wysokości tzw. wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury
(WWPW). Wskaźnik ten oblicza się według specjalnej procedury
przewidzianej w ustawie emerytalnej.
Aby sprawdzić, czy wyliczony przez ZUS wskaźnik
jest prawidłowy, należy wykonać po kolei następujące czynności:
1. Obliczyć sumę osiągniętego przychodu oddzielnie
dla każdego roku z wybranych lat kalendarzowych.
2. Obliczyć
stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego
wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w
procentach, z zaokrągleniem do setnej części procentu.
3.
Wyliczyć średnią arytmetyczną tych procentów (a więc dodać je do
siebie i następnie podzielić przez liczbę lat).
Wyliczona średnia to wskaźnik wysokości podstawy
wymiaru emerytury.
Mając wyliczony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru
emerytury, można następnie sprawdzić, czy prawidłowo została
obliczona ostateczna wysokość podstawy wymiaru świadczenia. Jej
ustalenie następuje poprzez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy
wymiaru przez kwotę bazową. Ta ostatnia ustalana jest przy okazji
waloryzacji emerytur i rent. Obecnie wynosi 1829,24 zł.
Sprawdź, czy nie pominięto jakiegoś
okresu
Po wyliczeniach dotyczących podstawy wymiaru
świadczenia, ZUS informuje w decyzji o liczbie uwzględnionych przy
ustalaniu wysokości emerytury okresów składkowych oraz
nieskładkowych.
GP
RADZI
Sprawdzając decyzję emerytalną należy pamiętać, że – co
do zasady – przy obliczaniu emerytury bierze się pod uwagę kwotę
bazową obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o świadczenie. Jeśli
jednak w tym czasie osoba zainteresowana nie spełniała jeszcze
wszystkich warunków wymaganych do przyznania emerytury, do jej
obliczenia stosuje się kwotę bazową obowiązującą w dniu, w którym
spełniła ostatni z tych warunków. Wysokość kwoty bazowej ma
istotny wpływ nie tylko na ustalenie podstawy wymiaru emerytury,
lecz też i na jej ostateczną wysokość. Dlatego należy dokładnie
sprawdzić, czy ZUS nie zastosował zbyt niskiej kwoty bazowej przy
dokonywaniu wyliczeń.
Przypomnijmy, że te pierwsze to głównie okresy
opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Natomiast okresy
nieskładkowe to takie okresy, w których składka nie była
odprowadzana. Wykaz okresów składkowych i nieskładkowych
wnioskodawca zamieszcza, wypełniając druk ZUS Rp-6, który musi
dołączyć do wniosku o emeryturę.
Warto pamiętać, że przy
ustalaniu wysokości świadczenia okresy składkowe są uwzględniane
przez ZUS zawsze w pełnym wymiarze, a każdy miesiąc mnoży się przez
1,3 proc. podstawy wymiaru emerytury. Natomiast okresy nieskładkowe
uwzględnia się w wymiarze, ograniczonym do 1/3 udowodnionych okresów
składkowych, a każdy miesiąc tych okresów podlega mnożeniu przez 0,7
proc. podstawy wymiaru emerytury.
WARTO WIEDZIEĆ
Przepisy emerytalne
nakładają na organ rentowy obowiązek ograniczenia wskaźnika
wysokości podstawy wymiaru emerytury do 250 proc. Nie możemy więc
podnosić, że decyzja emerytalna jest błędna, jeśli wskaźnik
faktyczny jest wyższy, a ZUS zastosował wspomniane
ograniczenie.
Należy też zwrócić uwagę, że przy obliczaniu
emerytury okresy składkowe i nieskładkowe zamienia się na miesiące
(chyba że mamy do czynienia z pełnymi latami) oraz ustala się je z
uwzględnieniem pełnych miesięcy.
PRZYKŁAD Marian L. udowodnił 25 lat, 6
miesięcy oraz 4 dni okresów składkowych. Przy ustalaniu wysokości
emerytury organ ZUS uwzględni mu 25 lat i 6 miesięcy tych okresów,
a następnie zamieni je na miesiące (25 x 12 + 6 =
306).
Czy emerytura została obliczona
prawidłowo?
Ostateczne wyliczenie wysokości emerytury ZUS
zamieszcza w trzeciej części decyzji emerytalnej.
GP
RADZI
Liczba uwzględnionych lat składkowych i nieskładkowych
ma bardzo istotny wpływ na wysokość emerytury. Każdy miesiąc (a
tym bardziej rok) mniej oznacza również mniejszą emeryturę. Warto
więc sprawdzić, czy liczba lat podanych przez ZUS w decyzji zgadza
się z faktycznym przebiegiem naszego
ubezpieczenia.
Wyliczenie to odbywa się poprzez zsumowanie trzech
składników:
• 24 proc. kwoty bazowej,
• części należnej
za okresy składkowe obliczonej według wzoru: (1,3 proc. x liczba
miesięcy składkowych): 12 x podstawa wymiaru emerytury,
• części
należnej za okresy nieskładkowe obliczonej według wzoru: (0,7 proc.
x liczba miesięcy nieskładkowych) : 12 x podstawa wymiaru
emerytury.
Jak odwołać się od decyzji?
Osoba zainteresowana, która nie zgadza się z wydaną
przez ZUS decyzją, ma prawo wnieść odwołanie do okręgowego sądu
pracy i ubezpieczeń społecznych. Może to uczynić w terminie miesiąca
od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie musi złożyć za pośrednictwem
organu ZUS, który wydał decyzję.
Jeżeli organ rentowy uzna odwołanie za słuszne,
wówczas zmienia lub uchyla decyzję w terminie 30 dni od jego
wniesienia, nie nadając mu dalszego biegu. W innym przypadku
przekazuje niezwłocznie (nie później niż w terminie 30 dni od
wniesienia odwołania) sprawę do sądu. Odwołanie przysługuje też w
razie niewydania decyzji przez organ ZUS w ciągu dwóch miesięcy od
dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie.
GP
RADZI
Znając właściwą kwotę bazową, mając obliczoną podstawę
wymiaru emerytury, a także znając liczbę miesięcy składkowych i
nieskładkowych, z łatwością możemy sprawdzić, czy ZUS w sposób
właściwy obliczył nam emeryturę. Wystarczy wstawić wymienione dane
do przedstawionego wyżej wzoru oraz zsumować ze sobą trzy
składniki wysokości emerytury.
Łukasz Kalicki
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 17
grudnia o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U z 2004 r. nr 39,
poz. 353 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn.
zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad
wypłaty tych świadczeń (Dz.U. nr 10, poz. 49 z późn.
zm.).